Over Zuid-Holland Gouda

De Koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland uit Gouda produceerde aardewerk tussen 1898 en 1965. De fabriek is ook bekend onder de naam Plazuid en PZH. Producten van de fabriek wordt samengevat onder de term: Gouds plateel. Vooral in de beginperiode maakte Zuid-Holland het zogenaamde glansplateel in Art Nouveau stijl. Later werd vooral matglazuur geproduceerd en worden ontwerpen ook moderner. Plateelbakkerij Zuid-Holland is ook bekend van serviezen en decoratieve objecten van aardewerk.

Wat is Gouds plateel?

Gouds plateel is de verzamelnaam van beschilderd en geglazuurd sieraardewerk, gemaakt in de Nederlandse stad Gouda. Gouda kende verschillende fabrieken, waarvan de Koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland de grootste was. Andere bekende fabrieken zijn Zenith, Ivora, Hollandia, Regina. In de jaren twintig en dertig van de 20e eeuw was plateel in Gouda een van de belangrijkste industrieën.

De Geschiedenis van Zuid-Holland Gouda Plateel

Plateelbakkerij Zuid-Holland wordt in 1898 opgericht de Goudse pottenbakker Adrianus Jonker en Egbert Estié uit Purmerend. Estié was eerder betrokken bij de oprichting van plateelbakkerij Wed. N.S.A. Brantjes & Co (1895-1904). Zuid-Holland was oorspronkelijk genaamd ‘Plateelbakkerij Zuid-Holland, E. Estié & Co’. Egbert Estié bracht vanuit zijn eerdere ervaring in Purmerend veel vakkennis, materiaal en modellen mee naar de Goudse plateel fabriek. In 1903 trokken beide oprichters zich terug en wordt B.J.C. Hoyng de nieuwe eigenaar. De naam wordt gewijzigd in ‘N.V. Plateelbakkerij Zuid-Holland’. In 1930 verkrijgt de fabriek het predicaat Koninklijk en de officiële naam wordt ‘N.V. Koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland’.

Gouds plateel kent tot aan het einde van de jaren dertig van de vorige eeuw een bloeiperiode. Daarna wordt de fabriek hard getroffen door de mondiale financiële crisis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt er alleen gebruiksaardewerk gemaakt. Omdat grondstoffen schaars zijn, kan er pas vanaf het begin van de jaren 50 van de vorige eeuw weer sieraardewerk worden gemaakt. Het is slechts een korte opleving van de productie. Halverwege de jaren zestig stopt de fabriek met z’n bestaan, omdat het ambachtelijke handwerk niet meer kan concurreren met fabrieksmatige productie.

Concurrentie met Rozenburg

Plateelbakkerij Zuid-Holland was een succesvolle onderneming en maakte in de eerste jaren na de oprichting al winst. Een deel van het succes had te maken met de strategie om de zeer populaire ontwerpen van de Haagse plateelfabriek Rozenburg te kopiëren. Waar Rozenburg eierschaal porselein als zeer kostbaar te boek stond, produceerde Plateelbakkerij Zuid-Holland in de fabriek in Gouda aardewerk op witbakken klei met het Zogenaamde P-decor. De P verwijst naar porselein en ontwerpen leken sterk op de dessins van Rozenburg. Na 1908 werd de term NP (nieuw porselein) gebruikt voor deze ontwerpen. Ook wordt dit ‘Kantjes Plateel’ genoemd.

Van glans plateel naar mat glazuur

Toch heeft de NV Koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland ook z’n eigen innovaties. Vanaf 1908 werd geëxperimenteerd met een matte glazuur of ‘mat plateel’. Deze innovatie werd gelanceerd op de Leipziger Messe in 1910 en wereldtentoonstelling in het Amerikaanse San Francisco in 1915. Mat plateel bestond uit decoratieve objecten die geïnspireerd waren op oud Griekse en Perzische patronen. Ontwerpen kregen even exotische namen mee zoals Rhodian en Damascus. Mat plateel vormt ook de overgang tot een nieuw ontwerp tijdperk, nadat Art Nouveau in de eerste decennia van de twintigste eeuw langzaam uit de mode geraakt. Mat plateel werd tot het midden van de twintigste eeuw geproduceerd in Gouda.

Wat is Gouds Plateel waard?

Over het algemeen geldt de vuistregel: hoe ouder het stuk Gouds plateel, hoe meer het waard is. Maar natuurlijk spelen ook andere factoren een rol: het model, de schilder, de grootte van het plateel en de staat van het aardewerken object. Gouds plateel uit de beginperiode van de fabriek (tot 1904) heeft vaak donkere kleuren, hoogglans glazuur en typische Art Nouveau motieven. Hiervan ligt de waarde tussen de €200 en €600. Ook het plateel met NP-decor heeft een hoge waarde. Gouds plateel dat na 1920 is geproduceerd heeft mat glazuur en is veel minder waard. Zie verder de pagina: Wat is Gouds Plateel Waard?

Gouda plateel te koop

Ik zou graag mijn bestaande collectie vroeg Gouds plateel willen uitbreiden. Heb je objecten van Zuid-Holland Gouda te koop uit de periode 1898-1915? Neem dan contact op. Hieronder zie je verschillende objecten van de Zuid-Holland Gouda, waarvan er sommige te koop zijn en anderen behoren tot mijn privé collectie.